غذایی را که مصرف می کنیم به منظور استفاده ی سلول های بدن است. اما غذا باید گوارش یابد و هرگز به صورتی که خورده می شود، نمی تواند وارد سلول ها شود و فایده ای برای آنها ندارد.

ساختمان دستگاه گوارش :

هضم (گوارش) :
تغییراتی که در عمل گوارش در غذاها صورت می گیرد از هردونوع فیزیکی و شیمیایی است . تغییرات فیزیکی به منظور خرد کردن غذا برای افزایش تماس آن با شیره های گوارشی صورت می گیرد. این کار را نخست دندان ها و سپس ماهیچه های دیواره ی لوله گوارش انجام می دهند.
ایجاد تغییرات شیمیایی بر عهده ی موادی است که آنزیم نام داشته و در شیره های گوارشی وجود دارند. هضم غذا از دهان شروع شده و در هر روده ی باریک کامل و تمام می شود.

آنزیم ها موادی هستند که کار آن ها کمک به انجام واکنش های شیمیایی در عمل گوارش است. آنزیم ها را سلول های موجود در محل های معینی از دیواره ی لوله ی گوارش ساخته و ترشح می کنند. آنزیم ها به همراه مواد دیگر شیره های گوارشی قسمت های مختلف دستگاه گوارش را تشکیل می دهند. آنزیم ها سرعت واکنش های شیمیایی را تغییر می دهند. هر آنزیم فقط بر ماده ی معینی اثر می کند و بعد از فعالیت هم دست نخورده باقی می ماند.
جذب :
چون غذا فقط به صورت محلول می تواند وارد خون شده و از آن به طرفی سطح داخلی این قسمت از روده صاف نیست و با برجستگی های فراوانی که دارد شبیه پارچه ی مخمل است. این برجستگی های کوچک و انگشت مانند را پرز می نامند که روی چین خوردگیهای روده قرار دارند. پرزها به طرف داخل روده و جایی که غذا از آن عبور می کند قرار گرفته اند.

فکر کنید :
۱ – وظیفه اصلی زبان تشخیص مزه ی غذاهاست. آیا کارهای دیگر را می توان برای زبان در نظر گرفت؟
۲ – به نظر شما آیا عمل جویدن ایجاد تغییر فیزیکی در غذاهاست یا تغییر شیمیایی ؟ دلیل بیاورید.
۳ – چرا غذا باید جویده شود؟

۱٫ زبان در حرکت دادن لقمه ی داخلی دهان دخالت دارد و به عمل جویدن کمک می کند و به عمل بلع نیز یاری می رساند.
۲٫ عمل جویده شدن و خرد کردن غذاهاست یعنی تغییر فیزیکی است.
۳٫ هرچه غذا بیشتر جویده شود نرم تر می گردد . در نتیجه کار معده آسانتر خواهد شد. در گوارش شیمیایی سریعتر بهتر انجام می گیرد.

آزمایش کنید. گوارش پروتئین ها :
۱- سفیده ی یک تخم مرغ پخته را خرد کنید و قطعات آن را در چهار لوله آزمایش ۱،۲،۳،۴ بریزید.
- به لوله شماره ی ۱، ده میلی لیتر آب اضافه کنید.
- به لوله شماره ی ۲ ، ده میلی لیتر محلول پپسین اضافه کنید.
- به لوله شماره ۳، ده میلی لیتر ممحلول هیدروکلرید اسید رقیق اضافه کنید
- به لوله شماره ۴ ،‌ده میلی لیتر محلول پپسین و دو قطره محلول، اسید اضافه کنید.
۲ – چهار لوله را برای چند ساعت و یا به مدت یک شب در جای نسبتاً گرمی (در حدود دمای بدن) بگذارید.
۳ – مایع درون لوله ها را مقایسه کنید. چه تفاوتی در آن ها ایجاد شده است؟ دلیل آن چیست؟

سفیده تخم مرغ در سه لوله اول چندان تغییری نمی کند اما در لوله شماره ۴ سفیده ی تخم مرغ حل شده است. زیرا پپسین معده در مجاورت اسید موجب هضم پروتئین ها می شود و سفیده تخم مرغ هم چون نوعی پروتئین است پس هضم شده است.

دیواره ی پرزها بسیار نازک است و فقط یک لایه سلول دارد، پس عبور مواد از آن چندان مشکل نیست. سلول های دیواره ی پرزها برجستگی های کوچکتری به نام ریز پرز دارند. داخل پرز تعدادی رگ وجود دارد که غذاهای جذب شده وارد این رگ ها می شوند . البته عمل جذب به مقدار بسیار اندکی در دهان، معده و روده بزرگ هم انجام می شود.

کبد و کنترل مواد غذایی :

موادی که از روده باریک جذب می شوند (به جز چربی ها) به کبد می روند. کبد باید هر چه را از روده وارد خون می شود کنترل کند. برای مثال در بدن گلوکز برای سوختن در سلول ها و ایجاد انرژی به خون فرستاده می شود. اگر مقدار قند موجود در غذا زیاد باشد، کبد مقدار اضافی آن را به صورت ماده ای به نام گلیکوژن در خود ذخیره می کند تا در مواقع گرسنگی ،‌نیاز بدن را تأمین نماید. گلیکوژن، کربوهیدرات ذخیره ای جانوران است. مقدار قندی که در جریان خون وجود دارد و به سلول ها می رسد، هرگز نباید از حد معینی کم تر یا زیادتر شود. اگر مقدار قند مصرف شده زیادتر از حدی باشد که کبد آن را به صورت گلیکوژن ذخیره کند و آن را به لیپید تبدیل می کند. لیپدهای اضافه در نقاط مختلف بدن مثل شکم و پهلوها جمع می شود.

اطلاعات جمع آوری کنید.
داروی ضد اسهال و ضد یبوست چه نوع موادی دارند و در کجال لوله گوارش کار خود را انجام می دهند؟

آب در روده بزرگ به مقداری (زیاد) جذب بدن می شود تا بدن بیهوده آب از دست ندهد. هر ماده ای که مانع جذب آب در روده بزرگ شود ایجاد بیماری اسهال می کند و برعکس هر ماده ای که باعث شود آب بیش از حد جذب بدن شود ایجاد بیماری یبوست می کند.